Cúng ông Táo chầu trời là một hoạt động tượng trưng nhằm thay thế cho tất các các lễ tiết liên quan cúng chào các vị thần linh khác. Bởi vì cuối năm tất cả các vị thần đều về bẩm báo công việc với cấp trên và đầu năm làm lễ đón quay lại chứ không phải chỉ có mỗi ông Táo chầu trời.
Vùng Phúc Kiến hiện nay lưu truyền phong tục tổng quát nhất, là cho rằng ngày cuối năm (từ 25 tết đến hết năm) tất cả các vị thần từ Thổ Địa đến Thành Hoàng đều quay về báo cáo với cấp cao hơn. Sau khi các vị thần dời đi, không ở ban thờ nữa mới bắt đầu dọn dẹp, chỉnh sửa bàn thờ. Theo dân gian, việc “bao sái” bát hương hay dọn dẹp ban thờ trước lễ cúng thậm chí quan niệm phải làm lễ trước 12h ngày 23 là không hoàn toàn chính xác.
Ở đây sẽ có bài văn khấn ông Táo theo thông lệ hay dùng nhưng sẽ có bài văn khấn chung tiễn thần linh cuối năm; điều này quan trọng và đúng đắn hơn.
Văn khấn tiễn thần linh cuối năm (Bản chuẩn)
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Kính lạy Thái Thượng Lão Quân Đạo Đức Thiên Tôn
Kính lạy Trung Thiên Tử Vi Bắc Cực Đại Đế
Kính lạy Thái Ất Cửu Khổ Thiên Tôn
Kính lạy Thừa Thiên Hiệu Pháp Hậu Thổ Hoàng Địa Kỳ
Kính lạy Ngũ Đẩu Tinh Quân, Đẩu Mẫu Nguyên Quân, Nam Đẩu Lục Tinh, Văn Xương Đế Quân
Kính lạy Thượng Nguyên Nhất Phẩm Tứ Phúc Thiên Quan
Kính lạy Trung Nguyên Nhị Thẩm Xá Tội Địa Quan
Kính lạy Hạ Nguyên Tam Phẩm Giải Ách Thuỷ Quan
Kính lạy Bản địa Thành Hoàng, cùng Âm Dương Quan, Văn Võ Phán Quan, Phúc Đức Chính Thần
Hôm nay ngày … tháng … năm … (tức ngày … tháng … dương lịch)
Con là: …………….. sinh ngày ………………….
Cùng gia quyến: …………………………………..
Trú tại: ………………………………………………..
Năm hết tết đến, ngày lành tháng tốt, khí đất trời giao hoà, chúng con thành tâm, bày biện hương hoa, nghi lễ cung trần, dân lên trước án, kính mời Thái Thượng Lão quân, chư vị Tôn Thần, thuỵ khí muôn phương, giáng lâm thụ hưởng.
Cuối năm lễ mọn lòng thành, tiễn đưa chư vị về nơi tiên cảnh, vạn sự hanh thông.
Kính xin chư vị, phổ chiếu quang minh, quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, bách gia no ấm, hạnh phúc muôn nơi, nhà nhà mạnh khoẻ, cát tường như ý.
Cúi xin chư vị, phù hộ gia tiên nhanh chóng siêu thoát, dễ dàng đi lại, về nhà tự do thuận lợi.
Trong năm sai phạm, các tội lỗi lầm, cúi xin Tôn Thần, gia ân châm chước, phù hộ gia đình, an khang thịnh vượng, bình an hạnh phúc, mọi điều như ý, không còn điềm xui.
Sang đầu năm mới, ngày lành tháng tốt, cúi xin chư vị hiển hiện oai linh, quay lại bản gia hỗ trợ chúng con trấn trạch quang minh, mọi điều thuận lợi.
Chúng con người trần, nhân vô thập toàn
Có gì không phải xin được lượng thứ
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Lưu ý:
- Cuối năm không xin về làm ăn vì không ai tranh thủ làm ăn cuối năm, trừ ngành nghề đặc thù.
- Rất ít khi cỏ đủ chư vị thần linh nên lúc này cần kèm xin gia tiên siêu thoát, về nhà dễ dàng.
Văn khấn ông Táo chầu trời (dân gian)
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Kính lạy Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân
Con là: ……………………………………………
Trú tại: ……………………………………………
Hôm nay ngày 23 tháng Chạp, chúng con thành tâm bày biện hương hoa, xiêm hài mũ áo, nghi lễ cung trần, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hướng, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời, Táo Phủ Thần Quân, giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Trong năm sai phạm, các tội lỗi lầm, cúi xin Tôn Thần, gia ân châm chước.
Sang đầu năm mới, ngày lành tháng tốt, cúi xin Tôn Thần, hiển hiện oai linh, quay lại bản gia, hỗ trợ chúng con, cát tường như ý, mọi điều thuận lợi.
Chúng con người trần, nhân vô thập toàn
Có gì không phải xin được lượng thứ
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Làm lễ cúng ông Táo vào thời gian nào?
Theo dân gian lễ cúng ông Táo thường được tiến hành trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp Âm lịch bởi dân gian quan niệm sau 12 giờ trưa là ông Táo lên chầu trời nên sẽ không nhận được đồ cúng. Vậy nếu bận công việc thì có thể làm lễ cúng ông Táo trước hoặc sau ngày 23 hay không?
Chúng ta cùng lật tra sách vở cổ kim:
Tác phẩm sớm nhất liên quan là “Phong Thổ Ký” đời Tấn có chép “Lạp nguyệt nhị thập tứ nhật dạ, tự táo, vị táo thần dực nhật thượng thiên, bạch nhất tuế sự, cố tiên nhật nhật tự chi”, nghĩa là “tối 24 tháng chạp cúng Táo, để thần Táo ngày hôm sau lên trời, báo cáo công việc cả 1 năm, nên phải cúng trước 1 hôm”.
Đời Tống, Phạm Thành Đại có viết trong “Tế Táo thi” rằng “Cổ truyền lạp nguyệt nhị thập tứ, táo quân triều thiên dục ngôn sự”, nghĩa là “Xưa nay ngày 24 tháng Chạp, Táo quân lên triều để báo việc”.
Đời Đường, trong “Liên hạ tuế thời kí” còn chép “dĩ tửu tao đồ vu táo thượng, sứ tư mệnh tuý tửu”, nghĩa là “dùng rượu đặt trên bếp, để ông Táo say” để ông Táo say không đi bẩm báo nữa.
Đến tận đời Thanh, lễ cúng ông Táo vẫn diễn ra vào ngày 24, đến tận đời vua Càn Long (1711 – 1700) vẫn làm lễ vào ngày 24. “Thanh Gia Lục” quyển thứ 12 có chép “Tục hô lạp nguyệt nhị thập tứ dạ vi niệm tứ dạ, thị dạ tống táo”, nghĩa là “Thông tục ngày 24 tháng chạp làm lễ 4 buổi đến từ (20-24), là tiễn ông Táo buổi khuy”.
“Thanh triều Dã sử Đại quan – Thanh cung di văn” còn chép rằng hàng năm vua Càn Long làm lễ ông Táo ngày 24 tháng chạp ở cung Khôn Ninh (nằm trong Tử Cấm Thành).
Cuối đời Thanh, để cắt giảm chi phí, chỉ làm 1 lễ lớn vào tối 23; từ đó về sau gần kinh thành làm ngày 23. Điều đó cho thấy Việt Nam bị ảnh hưởng dùng ngày 23 cúng ông Táo từ cuối đời Thanh còn thực tế khi bận công việc không thể làm lễ cũng ông Táo vào ngày 23 thì vẫn có thể làm lễ vào ngày 22, 23 hay 24.
